Hydroksyzyna: Mechanizm działania, sposób stosowania oraz potencjalne skutki uboczne

Hydroksyzyna to lek, który wykazuje działanie przeciwlękowe, uspokajające i przeciwhistaminowe. W niniejszym artykule omówimy czym dokładnie jest hydroksyzyna, jej mechanizm działania, sposób stosowania oraz potencjalne skutki uboczne.

Czym jest hydroksyzyna?

Hydroksyzyna, znana również pod nazwą handlową Hydroxyzinum lub Atarax, jest lekiem o działaniu przeciwlękowym i uspokajającym. Należy do pierwszej generacji leków przeciwhistaminowych, podobnie jak dimetinden (Fenistil), dimenhydrinat (Aviomarin) czy feniramina (zawarta np. w Theraflu Extra Grip).

Jest dostępna w postaci tabletek powlekanych w dwóch różnych dawkach: 25 mg oraz 10 mg, w formie syropu oraz ampułkach do podawania domięśniowego lub dożylnej aplikacji.

Mechanizm działania hydroksyzyny

Jej mechanizm działania polega na odwracalnym blokowaniu receptorów histaminowych H1, głównie w obszarach podkorowych centralnego układu nerwowego. To właśnie te właściwości czynią ją użyteczną w leczeniu różnych stanów. Wskazania do stosowania hydroksyzyny obejmują leczenie lęku, przygotowaniu pacjenta przed zabiegami chirurgicznymi i okresem pooperacyjnym oraz leczenie objawowe świądu, takiego jak ten w przebiegu pokrzywki czy innych wyprysków alergicznych. Jej działanie uspokajające sprawia, że jest również stosowana w celu poprawy snu, skracając czas potrzebny do zaśnięcia i zmniejszając częstość przebudzeń nocnych. Dodatkowo, posiada ona właściwości rozszerzające oskrzela oraz działanie przeciwwymiotne i rozkurczowe na mięśnie gładkie.

Sposób stosowania

Dawkowanie hydroksyzyny zależy od celu leczenia oraz wieku pacjenta:

• Leczenie lęku i niepokoju u dorosłych: 

Standardowa dawka to 50 mg na dobę, podzielona na 2-3 dawki po posiłkach. Dawkę można zwiększyć, ale nie więcej niż do 100 mg na dobę.

• Leczenie świądu u dorosłych: 

Rozpoczyna się od 25 mg przed snem. 

• Leczenie świądu u osób starszych: 

Rozpoczyna się od połowy standardowej dawki ze względu na przedłużone działanie preparatu. 

• Dla dzieci: 

Nie stosować u dzieci poniżej 12. roku życia lub o masie ciała poniżej 30 kg. Dla dzieci o masie ciała z zakresu 30-40 kg, maksymalna dawka dobowa wynosi 2 mg/kg mc. Dla dzieci ważących więcej niż 40 kg, możliwe jest zastosowanie dawki dobowej maksymalnie do 100 mg. 

Hydroksyzyna powinna być zawsze przyjmowana po posiłkach oraz popijana wodą.

Hydroksyzyna zaczyna działać w zróżnicowanym czasie, w zależności od formy podania. Po przyjęciu tabletek, efekty zwykle zauważalne są po około 30-45 minutach. W przypadku syropu, działanie może pojawić się szybciej, nawet już po 5-10 minutach, natomiast zastrzyk działa jeszcze szybciej.

Co do czasu trwania działania, zazwyczaj utrzymuje się on przez 4-6 godzin. Jednak u dzieci może być nieco krótszy, a u osób starszych - dłuższy. Okres półtrwania leku, czyli czas, po którym jego stężenie we krwi zmniejsza się o połowę, wynosi około 14 godzin. W przypadku pacjentów z niewydolnością wątroby, ten czas znacznie się wydłuża.

Potencjalne skutki uboczne

Hydroksyzyna może wywołać różnorodne działania niepożądane, choć nie występują one u wszystkich pacjentów. Mogą obejmować senność, wyciszenie, bóle głowy, suchość w ustach, oraz rzadziej: zawroty głowy, bezsenność, nudności, uczucie splątania, zmęczenie, złe samopoczucie, zaburzenia widzenia, zaparcia, dezorientację, reakcje nadwrażliwości, niedociśnienie tętnicze, zaburzenia oddychania, zatrzymanie moczu, a nawet wzrost masy ciała przy długotrwałym stosowaniu. Nie istnieje ryzyko uzależnienia od hydroksyzyny, jednak należy ją stosować krótkotrwale, zgodnie z zaleceniami lekarza. 

Osoby stosujące hydroksyzynę powinny unikać spożywania alkoholu w trakcie leczenia, ponieważ połączenie obu substancji może wzmacniać działanie leku, powodując nasiloną senność, zmęczenie, utratę energii, trudności z koncentracją i nudności. Nie zaleca się stosowania hydroksyzyny podczas karmienia piersią, chyba że zdecydowanie zaleci to lekarz. Choć sporadyczne przyjmowanie leku podczas karmienia uważane jest za stosunkowo bezpieczne, większe dawki lub długotrwałe stosowanie mogą powodować efekty uboczne u dziecka. Stosowanie hydroksyzyny w pierwszym tygodniu karmienia może zmniejszyć produkcję mleka, a więc warto skonsultować się z lekarzem w tej sprawie. W przypadku stosowania hydroksyzyny przez karmiącą mamę, nie zaleca się wspólnego snu z niemowlakiem.

Podsumowanie 

Hydroksyzyna to lek o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym i przeciwhistaminowym, stosowany w różnych stanach, takich jak lęk, świąd alergiczny oraz problemy ze snem. Działa poprzez blokowanie receptorów histaminowych H1, co przynosi ulgę w objawach. Dawkowanie zależy od wieku i celu leczenia, a hydroksyzynę należy stosować po posiłkach. Działanie leku może wystąpić po 30-45 minutach po przyjęciu tabletek lub jeszcze szybciej po spożyciu syropu bądź zastrzyku. Jego działanie utrzymuje się przez 4-6 godzin, ale może być dłuższe u osób starszych. Może powodować działania niepożądane, takie jak senność, bóle głowy czy suchość w ustach, dlatego należy stosować go z rozwagą. Nie istnieje ryzyko uzależnienia, jednak zaleca się stosowanie krótkotrwałe. Osoby przyjmujące hydroksyzynę powinny unikać alkoholu, a podczas karmienia piersią stosowanie leku powinno być dokładnie rozważone i skonsultowane z lekarzem.

Bibliografia

https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/37127/characteristic https://www.e-medest.pl/artykuly/czym-jest-hydroksyzyna-dzialanie-dawkowanie-i-przeciwwskazania.html https://www.medicover.pl/leki/hydroksyzyna/