Ortoreksja: Kiedy zdrowe odżywianie przestaje być zdrowe

Zdrowe odżywianie jest promowane na każdym kroku, aby poprawić jakość naszego życia. Świadome dbanie o to, co i w jakich ilościach spożywamy, pozwala na poprawę zdrowia, wyglądu, zbudowanie wymarzonej sylwetki oraz utrzymanie odpowiedniego poziomu energii. Jednak do wszystkiego należy podchodzić z umiarem – nawet do zdrowego odżywiania. W przeciwnym razie to co miało być korzystne, może zacząć szkodzić. 

Zaburzenia odżywiania to szeroki temat dotyczący wielu ludzi. Jedzenie jest fundamentalną potrzebą fizjologiczną – musimy jeść, aby uniknąć wyniszczenia organizmu, a w konsekwencji śmierci. Nie wszyscy jednak mają zdrowe nawyki żywieniowe ani podejście do jedzenia oparte na zdrowych emocjach i odpowiedzialności. To właśnie z tych powodów powstają różnorodne zaburzenia odżywiania, a jednym z nich jest ortoreksja. Co warto o niej wiedzieć?

Czym jest ortoreksja?

Pierwszym lekarzem, który odkrył ortoreksję był również pierwszym zdiagnozowanym pacjentem. Steven Bartman napisał o swoich doświadczeniach w książce "W szponach zdrowej żywności" z 1997 roku. Według niego, jedną z głównych przyczyn tego problemu jest tworzenie mody na zdrowe odżywianie. Bartman uważa, że odpowiedzialność za to ponoszą magazyny lifestylowe, celebryci oraz internetowi influencerzy. Uważa, że promują oni na swoich platformach zdrowe diety, które często są oderwane od rzeczywistości. 

Ortoreksja (łac. Orthorexia nervosa, gr. ortho – prawidłowy; oreksis – apetyt) to inaczej obsesja na punkcie zdrowego odżywiania. Jest to zaburzenie psychiczne, podobne do bardziej znanej anoreksji. Często rozwija się stopniowo i pozornie niewinnie. Na początku osoba zaczyna poprawiać swoje nawyki żywieniowe, eliminując błędy żywieniowe. Następnie stopniowo rezygnuje z produktów uznawanych za niezdrowe, takich jak smażone mięso, tłuste sosy, słone przekąski czy słodycze. W tym samym czasie zaczyna analizować etykiety, zwracać uwagę na jakość produktów i kupować w sklepach ekologicznych. Na tym etapie takie zachowania są uważane za prawidłowe i świadczą o wysokiej świadomości konsumenckiej oraz trosce o zdrowie, a choroba pozostaje nierozpoznana.

Przyczyny ortoreksji

Przyczyny ortoreksji są złożone i mogą obejmować kombinację czynników psychologicznych, społecznych i osobistych. Niektóre z głównych przyczyn to:

• Nadmierne zainteresowanie zdrowym odżywianiem

Osoby z ortoreksją mogą zaczynać od zwykłej troski o zdrowie i dobrze się odżywiać, ale stają się nadmiernie skupione na tym, co jedzą, co prowadzi do obsesyjnego zachowania.

• Zaburzenia emocjonalne

Ortoreksja może być próbą kontrolowania życia przez osoby, które czują się niepewnie lub nie mają kontroli nad innymi obszarami swojego życia.

• Niskie poczucie własnej wartości

Osoby z ortoreksją mogą szukać poczucia własnej wartości poprzez kontrolę nad swoim jedzeniem i ciałem.

• Perfekcjonizm

Skłonność do perfekcjonizmu może prowadzić do ustalania bardzo rygorystycznych zasad żywieniowych i trudności w odpuszczaniu w ich przestrzeganiu.

• Trauma lub stres

Doświadczenie traumy lub wysokiego poziomu stresu może sprawić, że osoby szukają kontroli nad jedzeniem jako sposobu radzenia sobie.

Rozumienie tych przyczyn może pomóc w identyfikacji osób narażonych na ryzyko ortoreksji i umożliwić im uzyskanie odpowiedniej pomocy i wsparcia.

Objawy ortoreksji

Pierwszym niepokojącym sygnałem jest to, że dana osoba skupia całą swoją uwagę na planowaniu posiłków, kupowaniu zdrowych produktów oraz przygotowywaniu jedzenia. Te czynności stają się dla niej priorytetem, a wszystkie inne aspekty codziennego życia tracą na znaczeniu. Zdaniem Bratmana, kluczowym aspektem ortoreksji jest tworzenie własnych zasad żywieniowych, które często nie mają poparcia w nauce. Charakterystyczne dla tego zaburzenia jest także poczucie winy i spadek samooceny w przypadku odstępstw od diety. 

Inne objawy ortoreksji obejmują: podporządkowanie codziennego planu dnia zakupom i czynnościom związanym ze zdrowym jedzeniem, rezygnację z kontaktów społecznych z obawy przed spożyciem niezdrowego posiłku, przekonanie o słuszności swoich działań, liczne wykluczenia w diecie, unikanie metod przygotowywania potraw uznawanych za niezdrowe, takich jak smażenie.

Typowe objawy ortoreksji obejmują: 

• Obsesyjne myślenie o jedzeniu, żywieniu i zdrowiu. 
• Nadmierne zainteresowanie składem i wartością odżywczą posiłków.
• Tworzenie bardzo rygorystycznych zasad dietetycznych i ich bezwzględne przestrzeganie. 
• Odczuwanie winy, lęku lub niepokoju w związku z odstępstwami od ustalonych zasad żywieniowych.
•  Skupienie całej uwagi na planowaniu, przygotowywaniu i spożywaniu posiłków kosztem innych aspektów życia, takich jak życie towarzyskie, praca czy hobby. 
• Zaniedbywanie lub ograniczanie stosunków społecznych ze względu na potrzebę kontroli nad jedzeniem. 
• Wykluczanie coraz większej liczby grup żywnościowych z diety bez medycznej konieczności.
• Utrata radości z jedzenia oraz trudności w cieszeniu się posiłkami. 
• Możliwe występowanie objawów fizycznych związanych z niedożywieniem, takich jak osłabienie, problemy ze skórą czy włosami, brak energii. 

Te objawy mogą prowadzić do znacznego pogorszenia jakości życia i wymagają profesjonalnej interwencji terapeutycznej.

Leczenie ortoreksji

Leczenie ortoreksji obejmuje zazwyczaj interwencje terapeutyczne mające na celu zarówno przywrócenie zdrowego stosunku do jedzenia, jak i rozwiązanie głębszych problemów emocjonalnych i psychologicznych. Istotna jest również praca z dietetykiem, która może pomóc osobie z ortoreksją nauczyć się zdrowego podejścia do jedzenia, równowagi dietetycznej i elastyczności w wyborze pokarmów. W niektórych przypadkach lekarze mogą przepisać leki, takie jak leki przeciwlękowe lub leki przeciwdepresyjne, aby pomóc w leczeniu współistniejących zaburzeń psychicznych. Pamiętaj, że leczenie ortoreksji może być długotrwałe i wymagać zaangażowania ze strony osoby dotkniętej i jej opiekunów. Ważne jest również, aby szukać pomocy u wykwalifikowanych specjalistów w obszarze zaburzeń odżywiania.

Podsumowanie

Ortoreksja może być groźna i nie należy jej ignorować. Skutkami mogą być zawroty głowy, nudności, zaburzenia w pracy przewodu pokarmowego, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, a także depresja. Leczenie ortoreksji jest kompleksowym procesem, który obejmuje zarówno terapię psychologiczną, jak i wsparcie dietetyczne. Kluczowymi elementami leczenia są identyfikacja i zmiana szkodliwych przekonań oraz zachowań związanych z jedzeniem, jak również rozwiązanie głębszych problemów emocjonalnych i psychologicznych. Świadomość odnośnie ortoreksji rośnie, co prowadzi do większej dostępności wsparcia i zrozumienia tego zaburzenia, co jest kluczowe dla skutecznego radzenia sobie z nim.

Bibliografia

https://kcalmar.com/blog/2017/08/29/ortoreksja/ https://zdrowie.interia.pl/psychologia/news-ortoreksja-gdy-zdrowe-odzywianie-staje-sie-nalogiem,nId,5709364#naglowek-ortoreksja-leczenie