Opalanie: Jak robić to bezpiecznie i czym grozi nadmierne opalanie

Okres wakacyjny trwa, a wiele osób marzących o pięknej opaleniźnie stara się w tym czasie maksymalnie wykorzystać te długie i słoneczne dni. Jednak opalanie bez odpowiedniej ochrony może prowadzić do większych szkód niż korzyści. Jak zatem bezpiecznie korzystać z promieni słonecznych? Sprawdź kluczowe zasady bezpiecznego opalania oraz zagrożenia związane z nadmierną ekspozycją na słońce.

Czy opalanie jest zdrowe?

Coraz częściej słyszymy, że opalanie może być szkodliwe i prowadzić do różnych problemów zdrowotnych. Czy jest to prawda? W Polsce liczba przypadków nowotworów skóry jest alarmująca, ponieważ każdego roku diagnozuje się je u około 40-50 tysięcy osób. Za jedno z największych zagrożeń uznaje się czerniaka, który rocznie dotyka około czterech tysięcy Polaków. Należy jednak pamiętać, że mniej groźne nowotwory skóry również stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i nie powinny być lekceważone.

W rzeczywistości, większość ostrzeżeń odnosi się do nieprzestrzegania zasad zdrowego opalania. Nadmierna ekspozycja na słońce może przekroczyć naturalną barierę ochronną. Specjaliści zalecają umiarkowane korzystanie ze słońca, ponieważ promieniowanie słoneczne jest istotne dla produkcji witaminy D i endorfin, które poprawiają samopoczucie. W okresie od maja do września wystarczy codziennie 15 minut na słońcu, aby dostarczyć organizmowi niezbędną ilość witaminy D. Jednak zbyt intensywne opalanie może prowadzić do szybszego starzenia się skóry i poważnych, czasami nieodwracalnych uszkodzeń. Z tego powodu kluczowe jest przestrzeganie poniższych zasad bezpiecznego opalania.

Jak opalać się bezpiecznie?

Najważniejsze zasady bezpiecznego opalania:

1. Dopasuj filtr do fototypu: Używaj wysokiej ochrony (SPF 50+) jeśli masz jasną karnację. Pamiętaj, że filtry nie sumują się.
2. Sprawdzaj indeks UV: Monitoruj poziom promieniowania UV, aby dobrać odpowiednią ochronę dla swojej skóry. (przeczytaj poniżej jak sprawdzać indeks UV).
3. Aplikuj preparat przed słońcem: Nałóż kosmetyk 20-30 minut przed ekspozycją, pamiętając o wszystkich częściach ciała, takich jak uszy czy stopy.
4. Powtarzaj aplikację: Nakładaj krem co 2 godziny oraz po każdej kąpieli lub wycieraniu się.
5. Unikaj słońca w godzinach szczytu: Najlepiej unikać słońca między 10:00 a 16:00, gdy promieniowanie UV jest najsilniejsze.
6. Zadbaj o nawodnienie: Podczas upałów i ekspozycji na słońce organizm traci dużo wody przez pot, dlatego należy zwiększyć spożycie płynów o dodatkowe 1-1,5 litra dziennie. Odwodnienie może prowadzić do osłabienia, omdleń, wymiotów, biegunki, a nawet uszkodzenia organów.
7. Chroń wrażliwe miejsca: Zabezpiecz twarz, szyję, dekolt, uszy oraz stosuj kapelusz i okulary przeciwsłoneczne.
8. Chroń znamiona i pieprzyki: Zabezpieczaj je wysokim filtrem przeciwsłonecznym lub przykrywaj ubraniem, duże zmiany powinny być chronione plastrem i kontrolowane przez lekarza.
9. Pielęgnacja po opalaniu: Po słońcu weź letni prysznic, osusz skórę i nałóż balsam nawilżający. Balsam po opalaniu powinien zawierać witaminy E i B5, które wspomagają regenerację skóry, a także składniki łagodzące, takie jak alantoina, aloes czy d-panthenol. Warto, aby zawierał również witaminy A i C, które spowalniają starzenie się skóry. Dodatkowo ekstrakty z oliwy z oliwek, orzecha włoskiego lub masło kakaowe pomogą utrwalić opaleniznę.
10. Zwróć uwagę na leki: Sprawdź, czy stosujesz leki fotouczulające i skonsultuj się z lekarzem przed wyjazdem.

Reakcje fotouczulające wywołane lekami

Niektóre leki mogą zwiększać wrażliwość skóry na promieniowanie UV, co prowadzi do reakcji fotouczulających, takich jak fototoksyczność i fotoalergie. Oto grupy leków, które mogą wywołać takie reakcje:

Leki na cukrzycę:

• Glipizyd
• Metformina
• Chlorpropamid

Leki przeciwdepresyjne: Mogą zwiększać wrażliwość skóry na słońce.

Antybiotyki:

• Tetracykliny (np. doksycyklina, minocyklina)

Chemioterapeutyki:

• Chinolony (np. cyprofloksacyna, lewofloksacyna)

Leki moczopędne: Mogą powodować reakcje fotouczulające.

Leki przeciwpadaczkowe: Zwiększają ryzyko reakcji fotouczulających.

Leki stosowane przy nadciśnieniu: Mogą prowadzić do nadwrażliwości na słońce.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): Takie jak ibuprofen, naproksen.

Leki sercowo-naczyniowe: Mogą wywołać reakcje fotouczulające.

Leki przeciwnowotworowe: Zwiększają wrażliwość na promieniowanie UV.

Leki antykoncepcyjne: Mogą również prowadzić do zwiększonej wrażliwości skóry na słońce.

Zalecenia:

• Zawsze dokładnie czytaj ulotki leków, aby sprawdzić ryzyko fotouczulenia.
• Skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą przed ekspozycją na słońce, zwłaszcza jeśli przyjmujesz leki z powyższej listy.
• W przypadku wątpliwości dotyczących bezpieczeństwa stosowania filtrów przeciwsłonecznych z danym lekiem, zapytaj o poradę specjalistę.

Rośliny i zioła wywołujące reakcje fotouczulające:

1. Dziurawiec
2. Arcydzięgiel
3. Ruta
4. Nawłoć
5. Stokrotka
6. Rumianek

Zalecenia:

• Unikaj kontaktu z powyższymi roślinami i ziołami, jeśli jesteś wrażliwy na promieniowanie UV.
• Przy stosowaniu roślin leczniczych i ziół, zawsze sprawdzaj możliwe interakcje z promieniowaniem słonecznym i konsultuj się z lekarzem.

Jak sprawdzić indeks UV

Monitoruj prognozę pogody: Sprawdzaj codziennie indeks UV w aplikacjach pogodowych lub na stronach internetowych poświęconych prognozom. Większość aplikacji pogodowych oferuje informacje o indeksie UV jako część codziennego raportu.

Zwróć uwagę na zachmurzenie: Przy bezchmurnym niebie indeks UV jest wyższy, co oznacza, że promieniowanie UV dociera do skóry intensywniej. W przypadku większego zachmurzenia, wartość indeksu UV może być niższa, ale nadal warto zachować ostrożność.

Dostosuj ochronę do wartości UV:

• UV 1-2: Niskie ryzyko oparzeń. Warto stosować standardowe środki ochrony, takie jak kremy z SPF 15-30.
• UV 3-5: Umiarkowane ryzyko. Stosuj wysoką ochronę (SPF 30-50) i ogranicz czas spędzany na słońcu.
• UV 6-7: Wysokie ryzyko. Używaj bardzo wysokiej ochrony (SPF 50+), unikaj słońca w godzinach szczytu i stosuj dodatkowe środki ochrony, takie jak kapelusz i okulary przeciwsłoneczne.
• UV 8-10: Bardzo wysokie ryzyko. Bezpiecznie jest ograniczyć ekspozycję na słońce, stosować maksymalną ochronę, przebywać w cieniu i unikać opalania.

Używaj wskaźników UV w aplikacjach: Większość nowoczesnych aplikacji pogodowych oraz specjalne aplikacje do monitorowania indeksu UV oferują aktualne wartości oraz zalecenia dotyczące ochrony skóry.

Świadomość i monitorowanie poziomu indeksu UV oraz rodzaju promieniowania pomaga w skutecznym planowaniu bezpiecznego opalania się i minimalizowaniu ryzyka uszkodzeń skóry.

Czym grozi nadmierne opalanie?

Nadmierna ekspozycja na słońce wiąże się z poważnymi zagrożeniami zdrowotnymi. Może prowadzić do poparzeń, rumienia i przebarwień, a długotrwałe skutki obejmują ryzyko trzech rodzajów nowotworów skóry:

1. Rak podstawnokomórkowy: Najczęstszy nowotwór skóry, rozwijający się powoli, głównie w miejscach narażonych na słońce, jak twarz. Może nawracać w tym samym miejscu, ale rokowania są zazwyczaj dobre.
2. Rak płaskonabłonkowy (kolczystokomórkowy): Drugi najczęstszy nowotwór skóry, mogący dawać przerzuty. Leczenie często wymaga chirurgii oraz możliwej dodatkowej radioterapii lub chemioterapii.
3. Czerniak: Najgroźniejszy nowotwór skóry, o dużej zdolności do przerzutów. Może rozwijać się wiele lat po intensywnej ekspozycji na słońce lub solarium, a leczenie może wymagać zaawansowanych metod.

Podsumowanie

W okresie letnim kluczowe jest zapewnienie odpowiedniej ochrony przed słońcem, aby uniknąć poważnych uszkodzeń skóry. Nadmierne opalanie może prowadzić do poparzeń, rumienia i przebarwień, a także zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów. Aby chronić skórę i zachować zdrowie, należy stosować umiarkowaną ekspozycję na słońce oraz przestrzegać zasad bezpiecznego opalania, takich jak używanie filtrów przeciwsłonecznych, unikanie słońca w godzinach szczytu i noszenie odpowiedniej odzieży ochronnej. 

W przypadku stosowania leków fotouczulających lub jakichkolwiek wątpliwości dotyczących ochrony przeciwsłonecznej, zaleca się konsultację z lekarzem.

Bibliografia

plus.echodnia.eu/swietokrzyskie/nadmierne-opalanie-jest-jedna-z-najczestszych-przyczyn-raka-skory/ar/12272365

gov.pl/web/psse-wabrzezno/promieniowanie-uv---zaproszenie-dla-raka-czym-grozi-nadmierne-opalanie

mp.pl/pacjent/dermatologia/aktualnosci/167194,nie-ma-zdrowego-opalania

veritamed.com/aktualnosc/1126/sprawdzaj-regularnie-indeks-UV-i-chron-sie-